De kunst van erfgoed: een uniek model voor de beste zorg
De werking van het KIK steunt op zes pijlers, die samen een bijzondere meerwaarde scheppen.
Interdisciplinariteit
De kracht van het KIK berust in de interdisciplinaire samenwerking van experten uit de verschillende domeinen van het erfgoedonderzoek: kunsthistorici, chemici, fysici, conservator-restaurateurs, fotografen, specialisten in wetenschappelijke beeldvorming, ingenieurs, geologen... Elk leggen ze een onmisbaar stukje van de wetenschappelijke puzzel. Zo kunnen ze samen de meest complexe uitdagingen aan in de erfgoedzorg.
Paul Coremans (1908-1965), stichter en eerste directeur van het KIK, was de pionier van het interdisciplinaire model voor erfgoedzorg. Enkel door een kunstwerk, erfgoedobject of gebouw vanuit verschillende complementaire hoeken te benaderen, is het mogelijk om het in al zijn aspecten te begrijpen, maar ook om tot de meest gepaste én duurzame conservatie-oplossingen te komen. Zo was zijn insteek. En die sloeg aan. Zijn pionierswerk kreeg niet voor niets wereldwijd navolging.
De kracht van deze interdisciplinaire aanpak komt ten volle tot uiting bij hoogst complexe restauratie- en onderzoeksprojecten, zoals die van het Lam Gods van de gebroeders Van Eyck.
Expertise
Het KIK, dat zijn ruim 100 ervaren experten met een gedeelde passie voor erfgoed. Samen beschikken ze over een onovertroffen expertise voor het onderzoek en de behandeling van kunstwerken, monumenten en de meest uiteenlopende erfgoedobjecten. Sinds 1948 bouwen we aan die unieke kennis in diverse vakgebieden en staan internationaal bekend als de referentie-onderzoeksinstelling rond het Belgisch erfgoed.
Om dat hoge niveau aan te houden, investeren we in onze medewerkers. Dat gebeurt door:
- permanente vorming en ontwikkeling
- interne en externe uitwisseling van kennis en ervaring tussen experten
- senior wetenschappers in elke discipline, met voortdurende verrijking door getalenteerde jonge medewerkers.
Spitstechnologie
We streven naar technologie op het hoogste niveau van ontwikkeling. Die spitstechnologie is een essentiële bouwsteen voor de expertise en interdisciplinaire samenwerking van de medewerkers. Het KIK beschikt over een uitzonderlijk en uniek gamma aan hoogtechnologische apparatuur.
Daarbij horen hooggespecialiseerde experts die door hun bedrevenheid in de interpretatie een maximum aan inzicht uit de onderzoeksdata weten te putten. Die apparatuur wordt zowel in het KIK zelf ingezet, maar is steeds vaker ook mobiel. Zo kunnen we de apparatuur meenemen naar het studieobject, en wordt het transport daarvan overbodig. Een oplossing om de kosten en risico’s voor het kwetsbare erfgoed tot een minimum te beperken.
Bij de keuze van de in te zetten techniek staat het respect voor het object steeds centraal: waar mogelijk kiezen we voor niet-invasieve analyses. Daarbij werken we met diverse soorten straling die het object geen schade toebrengen. Is dat onmogelijk, dan kiezen we voor analyse op basis van een microstaal. Zelfs dan gebruiken we liefst niet-destructieve methodes, zodat het staal na de analyse bruikbaar blijft voor verder onderzoek.
Brede samenwerking
Als federale wetenschappelijke instelling (FWI) kent het KIK een duurzame samenwerking met een veelheid aan Belgische en internationale partners: universiteiten, onderzoeksinstellingen, private en publieke stichtingen, musea, erfgoedadministraties, gewesten en gemeenschappen, beroepsverenigingen… Zo bekleedt het KIK een centrale en faciliterende rol in het Belgische erfgoednetwerk en fungeert als poort naar Europa en naar de wereld. Het KIK is onder meer (stichtend) lid van de belangrijkste mondiale erfgoedorganisaties.
Erfgoedzorg is een gedeelde zorg. Het KIK neemt een actieve rol op in het versterken van de structurele samenwerking tussen de diverse erfgoedactoren in België. Om als federale instelling onze zeldzame expertise optimaal in te zetten voor de noden van ons erfgoed, beheerd door de gemeenschappen en gewesten, wil het KIK een erkende rol als neutraal expertisecentrum voor alle overheidsniveaus verwerven. Ons erfgoed zal er baat bij hebben.
Documentatie
Het verzamelen, archiveren en ontsluiten van wetenschappelijke erfgoeddata uit alle betrokken disciplines, kortweg documentatie, is een van de kerntaken van het KIK. Een grondig onderzoeks- of behandelingsverslag van kunst- en erfgoedobjecten is essentieel voor verdere studie of consultatie door latere generaties van erfgoedwetenschappers en restaurateurs. Het KIK zet er dan ook volop op in. Sinds de oprichting van het KIK in 1948 werd een immense schat aan kennis verzameld: meer dan 20.000 onderzoeks- en interventiedossiers.
Een van de pijlers van onze dienstverlening is de documentatie van het Belgische kunstpatrimonium. Onze Infotheek telt ruim een miljoen foto’s. Onderzoekers en andere geïnteresseerden kunnen er terecht in de openbare leeszaal, of in die van het Studiecentrum Vlaamse Primitieven.
Het KIK werkt actief aan het uitvouwen van een open access-beleid voor zijn onderzoeksdata. Daarbij zoeken we naar de meeste performante technische middelen voor de online-verspreiding. Die ontwikkelen we in samenwerking met Europese partners, zoals in het baanbrekende HESCIDA-project. Het KIK speelt zo een pioniersrol op het vlak van open data in de kunst- en erfgoedsector. Denk maar aan de beelddatabank BALaT, de Friedländer database, de website Closer to Van Eyck, de vele publicaties in open access… Het KIK engageert zich om die rol de komende jaren versterkt uit te bouwen.
Kennisdeling en educatie
Het KIK wil maximaal zijn kennis en expertise delen met de erfgoedsector en het grote publiek. Naast zijn pioniersrol op vlak van open data, is het KIK aanwezig op tal van internationale colloquia en platformen voor kennisdeling. Zijn wetenschappers publiceren in erkende vaktijdschriften en in publicaties uitgegeven door het KIK.
Op de jaarlijkse opendeurdag treden toekomstige vakgenoten in de diverse erfgoeddisciplines en andere nieuwsgierigen, jong en oud, in gesprek met onze experts en ontdekken ze de finesses van de erfgoedzorg.
Daarnaast onderhoudt het KIK een lange traditie van internationale stagewerking om toekomstige experten in de erfgoedwerking te vervolmaken. Medewerkers van het KIK vervullen bovendien lesopdrachten in universiteiten, hogescholen en academies in binnen- en buitenland.