Textielwerktuigen uit het Industriemuseum Gent zijn de oudste in hun soort
Voor het eerst heeft het KIK onderzoek gedaan naar historische machines uit het industriële verleden van België. Het gaat om de Mule Jenny en de Twijnmolen, twee eeuwenoude grote textielwerktuigen uit het Industriemuseum Gent voor het spinnen en twijnen van draden. Onze specialisten konden vaststellen dat de twee topstukken de oudste ter wereld zijn in hun soort.
Industriemuseum Gent
Onderzoek in functie van bewaring
Experts van het KIK onderwierpen de Twijnmolen en de Mule Jenny van het Industriemuseum Gent aan een diepgaande, interdisciplinaire analyse. Die bestond onder meer uit documentair onderzoek, literatuuronderzoek, macrofotografie, X-stralenfluorescentie en technische en dendrochronologische analyses. Door de resultaten van alle individuele onderzoeksdisciplines samen te leggen en de historische documenten waarin de textielmachines vernoemd worden grondig door te nemen, werden de herkomst, leeftijd en werking van de twee machines duidelijker. Het was de eerste keer dat ons instituut grote industriële machines onder de loep nam.
Het project, gesubsidieerd door de Vlaamse overheid, was opgestart in functie van de bewaring van de twee topstukken. Door de Twijnmolen en de Mule Jenny tot in detail te bestuderen, kregen we een beter zicht op welke stukken origineel zijn en welke recentere toevoegingen of reparaties zijn, die bijvoorbeeld gebeurden omwille van slijtage van de werktuigen. Die informatie is belangrijk bij het beslissingsproces over conservatie en restauratie van de objecten. Door het onderzoek weet het Industriemuseum nu nog beter onder welke licht- en temperatuuromstandigheden ze de machines moet bewaren.
"Het onderzoek is uitzonderlijk: voor het eerst onderzochten we industriële machines in plaats van schilderijen of gebouwen. We gingen gelijkaardig te werk en gebruikten onder andere X-stralen en jaarringenonderzoek. Alleen was het niet makkelijk om houtstalen te nemen, want je mag enkel niet-destructief te werk gaan en demonteren mocht niet zomaar."
De oudste ter wereld
De Twijnmolen, die diende voor het ineendraaien of ‘twijnen’ van meerdere gesponnen draden tot een sterkere draad, blijkt uit het midden van de 18de eeuw te stammen en is de oudste nog bewaarde molen in zijn soort. De machine is daarmee zeker ouder dan 1789, het jaartal dat erin gekerfd staat. Dendrochronologische analyses toonden dat de oudste jaarring in het eikenhout dat kon bemonsterd worden uit 1655 dateert. De Twijnmolen is bijgevolg met zekerheid later dan 1655 vervaardigd. De barokke vormgeving van de machine wijst op een datering in het tweede kwart van de 18de eeuw. Na een studie van alle technische eigenschappen; de onderdelen en tandwielen, hun grootte en functionaliteit, hebben onderzoekers ook voor het eerst een handleiding kunnen samenstellen over het gebruik van het werktuig. Niemand zag de Twijnmolen immers ooit in werking, noch in het echt, noch op beeld.
Ook de Mule Jenny, de bekende Engelse spinmachine, blijkt het oudste nog bewaarde exemplaar in zijn soort. Het is ook de meest complete houten mule jenny ter wereld. Wellicht gaat het echter niet om de legendarische Mule Jenny die in 1798 door de Gentse ondernemer Lieven Bauwens, onderdeel per onderdeel, van Engeland naar het vasteland werd gesmokkeld, hoewel deze hypothese nog steeds niet geheel kan worden uitgesloten. Hiervoor is verder onderzoek van de eikenhouten structuur noodzakelijk. De Mule Jenny kan evenwel vrijwel zeker aan het begin van de 19de eeuw gesitueerd worden, wellicht voor ca. 1810. Hoe het toestel werkt, was al gekend. De machine werd in de jaren 1970 al eens gedemonstreerd. Vandaag gebeurt dit niet langer, maar wordt de werking van het toestel digitaal weergegeven, zodat de originele machine gespaard wordt en zo nog langer in de tentoonstelling kan schitteren.
Mariaretabel met bewogen geschiedenis is terug in Boussu
Na twee jaar van onderzoek en restauratie in het KIK is het 16de-eeuwse retabel van de Maagd Maria weer thuis in de Sint-Gorikskerk in Boussu-lez-Mons, Henegouwen.
