Labo schilderkunst
Is het een authentiek schilderij of een vervalsing? Gaat het om de originele verflaag of eerder om een latere toevoeging? En hoe kunnen we degradatie voorkomen of vertragen? De experts van het Labo schilderkunst lezen het antwoord op deze en andere vragen af uit de verf.
Verf, een schat aan informatie
Het Labo schilderkunst onderzoekt hoofdzakelijk de samenstelling van verf in schilderijen: de pigmenten, vulstoffen, bindmiddelen en vernislagen. Maar ook lakwerk en plastics uit ons erfgoed worden hier onderzocht.
Een verflaag leeft, het is geen statisch systeem. Zelfs na honderden jaren kan de samenstelling nog veranderen door reactie van de componenten onderling, of met de omgeving. Zo ontstaat mogelijk esthetische en structurele schade, zoals kleurveranderingen. Onze analyses leveren belangrijke informatie om die schade in te schatten, te vertragen of te voorkomen. We werken daarvoor nauw samen met het Atelier schilderkunst.
Dr. Steven Saverwyns, laboverantwoordelijke: “De onderzoeksresultaten worden ook gebruikt bij kunsthistorisch onderzoek en om restauraties te begeleiden. Veranderingen in compositie worden in kaart gebracht aan de hand van chemische beeldvorming, vaak in combinatie met andere beeldtechnieken. We onderscheiden de originele verf van latere toevoegingen en helpen zo om de evolutie in het materiaalgebruik van de kunstenaar beter te begrijpen.”
We werken nauw samen met de Cel wetenschappelijke beeldvorming op talloze projecten, in het bijzonder rond toeschrijving en authenticiteit.
Van Memling tot Delvaux
Onze voornaamste expertise zijn schilderijen van de 15de eeuw tot nu. Waardevolle werken die we waar mogelijk onderzoeken met niet-invasieve analysetechnieken, met straling die het schilderij geen schade toebrengt.
Louise Decq: “Is staalname onvermijdelijk? Dan houden we het staal microscopisch klein: van enkele pigmentkorrels voor pigmentidentificatie, tot enkele microgram verfstaal voor bindmiddelanalyses. Voor de studie van de opbouw van de verflagen volstaat een staaltje ter grootte van een speldekop.”
Onze opdrachtgevers zijn onder meer musea, kerkfabrieken, restauratoren, kunsthistorici en privéverzamelaars.
State-of-the-art analysetechnieken
Steven Saverwyns: “Dankzij constante vernieuwing in zowel technieken als analysemethodes, kunnen we staalname vermijden of verder beperken tot microscopische hoeveelheden. Onlangs hebben we ons arsenaal aan analysetechnieken uitgebreid met een hoogwaardige mobiele micro-ramanspectrometer. Die maakt een nauwkeurige identificatie van pigmenten rechtstreeks op het schilderij mogelijk. In combinatie met macro-röntgenfluorescentie, een chemische beeldvormingstechniek die een ware revolutie in het schilderijonderzoek heeft veroorzaakt, kunnen zo een groot aantal pigmenten gemeten worden met niet-invasief onderzoek.”
Een greep uit onze beschikbare technieken:
- ATR-FTIR (Attenuated total reflection Fourier-transform infrared spectroscopy)
- micro-ramanspectroscopie (via statische opstelling gekoppeld met optische microscoop, of hoge resolutie mobiele opstelling)
- gaschromatograaf gekoppeld aan een quadrupool massaspectrometer, al dan niet in combinatie met een pyrolyse-eenheid (Py-GC/MS)
- macro-röntgenfluorescentie (MA-XRF)
- SEM-EDX (rasterelektronenmicroscopie gekoppeld aan energiedispersieve X-straal detectie of scanning electron microscopy coupled to energy dispersive X-ray detection)
- 3D Digitale microscopie.
We kunnen ook de volgende analyses aanbieden dankzij onze samenwerking met Belgische universiteiten:
- macro-röntgenpoederdiffractie (MA-XRPD), met de AXES onderzoeksgroep (UA)
- mobiele macro Fourier-transform infraroodspectroscopie (MA-rFTIR), met de AXES onderzoeksgroep (UA)
- vloeistof chromatografische scheiding en tandem massaspectrometrische detectie (LC-MS/MS), met het Laboratorium voor Farmaceutische Biotechnologie (UGent).
Authenticiteit bevestigen dankzij SOP
De afgelopen jaren bouwden we een sterke reputatie op in het onderzoek naar synthetische organische pigmenten (SOP). Die laten vaak toe om authentieke schilderijen te onderscheiden van 20e-eeuwse vervalsingen.
Wim Fremout: “SOP deden hun intrede aan het einde van de 19e eeuw. Aan de hand van patenten of andere informatie kennen we hun ontdekkingsdatum. Als we een synthetisch organisch pigment terugvinden in een schilderij, dan weten we dus ook wanneer het ten vroegste werd geschilderd. We hebben uitgebreide referentiedatabanken samengesteld voor een accurate identificatie van deze veelzeggende pigmenten.”
Breed toepasbare expertise
Kennisdeling hoort bij onze opdracht. De experts van het labo werken mee aan internationale congressen, publiceren hun onderzoeksresultaten en begeleiden doctoraten en (inter)nationale stagiairs.
We kleuren soms ook buiten de lijntjes van ons specifieke vakdomein. Dan passen we onze expertise toe op andere objecten, zoals Europees lakwerk, maar ook Aziatisch lakwerk, picturale lagen op moderne sculpturen of zelfs de identificatie van plastics in erfgoedstukken.
Een onderzoek aanvragen? Contacteer ons voor een eerste advies of gratis offerte.
Onze experts
We begeleiden u graag in de keuze van de meest geschikte analysetechniek of studie.
Vraag een gratis offerte aan per e-mail of telefoon.
Voor complexe studies komen we vooraf ter plaatse voor een prijsbepaling.