1 schilder, 6 jaar onderzoek, 25 000 kilometer
Hoe dicht kan je bij het genie van de schilder komen? Het pioniersproject VERONA opende een nieuw hoofdstuk in het onderzoek naar de schilderijen van Jan van Eyck (ca. 1390-1441) door alle werken, bewaard in gerenommeerde musea in binnen- en buitenland, ter plaatse met een vaste ploeg wetenschappers en fotografen te onderzoeken en aan hoge resolutie te documenteren volgens een gestandardiseerd protocol. Het rijke beeldmateriaal werd inmiddels ontsloten via de website Closer to Van Eyck.
Voor dit project werden in totaal drieëndertig schilderijen en één handschrift met miniaturen onderzocht. Ons team heeft er op zes jaar tijd maar liefst 25 000 kilometer voor afgereisd. Het project zou nooit geslaagd zijn zonder de medewerking van de vele partnermusea, waaronder het Musée du Louvre (Parijs), de Gemäldegalerie (Berlijn), het Kunsthistorisches Museum (Wenen), het Metropolitan Museum (New York), het Groeningemuseum (Brugge), het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten (Antwerpen), de National Gallery (Londen), de Galleria Sabauda (Turijn), het Museo Nacional Thyssen-Bornemisza en vele andere.
De haren van mensen, paardenstaarten en manen kan je bijna tellen. Ze zijn zo fijn geschilderd dat het alle kunstenaars verwondert.
Een gestandaardiseerd protocol
De schilderijen werden bestudeerd door onze fotografen en beeldvormingsexperts met behulp van macrofotografie (normaal licht, raaklicht, infraroodlicht en uv-fluorescentie), infraroodreflectografie en in sommige gevallen ook röntgenfotografie en macro-XRF scanning. Dit gebeurde steeds met dezelfde apparatuur, belichting en resolutie. Het project volgde daarin de procedure die door hetzelfde team voor Closer to Van Eyck werd ontwikkeld bij de documentatie van de restauratie van het Lam Gods. Deze gestandardiseerde aanpak maakt het nu mogelijk om schilderijen met elkaar te vergelijken die je in het echt wellicht nooit samen zal kunnen zien. Het brengt onderzoekers een stap dichter bij de originele schildertechniek van Van Eyck en die van zijn leerlingen en navolgers. Bovendien werden ook achterzijden gefotografeerd en werden object shots genomen, die het kunstwerk vanuit verschillende hoeken als een driedimensionaal object in beeld brengen, waarmee de constructie en de functie beter zichtbaar is.
Het project stelt een uitmuntend voorbeeld voor het documenteren volgens een gestandaardiseerde methodologie van kunstwerken verspreid over verschillende locaties. De beelden zijn niet enkel van de hoogste kwaliteit, ze zijn ook vrij toegankelijk voor verder onderzoek en gebruik door het grote publiek.
Online comparatief onderzoek
Het rijke beeldmateriaal van het VERONA-project werd vrij beschikbaar gesteld voor wetenschappelijke doeleinden via de website Closer to Van Eyck. Het onderzoek naar Van Eycks oeuvre heeft daarmee een nieuwe start gekregen. Tot voor kort was de studie door een microscoop een uitzonderlijk privilege, gereserveerd voor restaurateurs en museumconservatoren. Dat de hele wereld nu inzage krijgt in hoogkwalitatieve macro-opnames van het oeuvre van Van Eyck is, opent zonder twijfel een nieuw hoofdstuk in het onderzoek naar de pionier van de Vlaamse schilderkunst.
European Heritage Award/Europa Nostra Award 2019
In 2019 werd het VERONA-project bekroond met de European Heritage Award/Europa Nostra Award (categorie onderzoek). De jury noteerde: “The VERONA project was part of a real European cooperation between the various museums, bringing together the owners of Van Eyck’s works scattered all over Europe. The standardised system, developed for high-quality photography, and the digitisation of the image bank allow for a European interaction of research on Flemish primitives.”
We zijn bijzonder fier dat de uitzonderlijke waarde van dit project op Europees vlak wordt bekroond met deze prestigieuze prijs. Het initiatief is een toonbeeld voor de mogelijkheden van open data en weerspiegelt de inspanningen van het KIK om onze documentatie en onderzoeksresultaten breed toegankelijk te maken.
De tentoonstelling
Met de oogst van het VERONA-project ontwikkelden BOZAR en het KIK een interactieve digitale tentoonstelling met de titel: Facing Van Eyck. The Miracle of Detail (2020-2021). De bezoeker werd letterlijk ondergedompeld in de verbluffende microcosmos in het oeuvre van Van Eyck, en overweldigd door sublieme details die met het blote oog op het origineel niet zichtbaar zijn. Dankzij een samenwerking met Hovertone kon de bezoeker de details van zijn voorkeur zelf selecteren. Op die manier werd elke ontdekkingsreis doorheen het oeuvre van de meester een unieke ervaring, door wetenschap gedragen.
Dank
Het VERONA-project wordt gefinancierd door het Federaal Wetenschapsbeleid (Belspo) in het kader van het BRAIN-programma (Belgian Research Action through Interdisciplinary Networks) en geniet de steun van de Musea Brugge en de medewerking van Closer to Van Eyck.