De gipsen voor het Monument voor de Arbeid van Constantin Meunier

Aan het Brusselse Kanaal in Laken, staat het imposante Monument voor de arbeid. De beelden van Constantin Meunier, gehouwen in steen en gegoten in brons, zijn gemaakt om de tijd te doorstaan en het weer te trotseren. Ze hebben echter fragielere pendanten die, verscholen in depotruimtes van het Meuniermuseum in Elsene, aan de blikken van de toeschouwers onttrokken zijn. Het zijn de gipsen modellen die, na het plotse overlijden van de kunstenaar in 1905, in zijn atelier achterbleven. Dat ze een eeuw lang niet werden tentoongesteld, kan worden verklaard door de beperkte waardering van gipsen beelden in de 20^ste eeuw. Vaak onterecht aanzien als kopieën, zijn de sculpturen in dit ‘minderwaardige’ materiaal echter de meest directe getuigen van het genie van de meester. Het zijn de rechtstreekse afgietsels van (vernietigde) was- of kleimodellen waar de kunstenaar vaak maanden- of jarenlang op heeft gezwoegd. Gipsen laten dan ook toe de kleinste details en de bezieling die de kunstenaar zijn model meegaf af te lezen. In een volgende stap van het creatieproces, zijn het ook de gipsen die worden gebruikt om mallen voor het bronsgieten aan te maken. Ze zijn dus niet alleen een oorspronkelijk (en vaak uniek) artistiek product met uitermate hoge esthetische kwaliteiten, het zijn ook sleutelstukken in een complex productieproces om exemplaren in andere materialen te bekomen. Internationaal, in de meest prestigieuze en toonaangevende musea, zien we deze stukken dan ook steeds meer met overtuiging duistere depotruimtes verlaten en prominente plekken in museumzalen innemen.

De auteur van de gipsen van het Monument voor de Arbeid is overigens een internationale grootheid, die wereldwijd in de voornaamste museale collecties terug is te vinden. Aan het einde van de 19de eeuw bracht Constantin Meunier (1831-1905) een ware revolutie in de kunsten teweeg door op ongeziene wijze arbeiders tot onderwerp van zijn sculptuur te maken. De anekdotiek of het pittoreske waarvan zijn tijdgenoten moeilijk afstand konden nemen, had bij hem plaats gemaakt voor een synthetische weergave van het heroïsche menselijke lichaam. Al snel werd Meunier internationaal geprezen door de progressieve kunstscene en werd zijn werk aangekocht door toonaangevende collectioneurs en musea. Eminente collega’s zoals Rodin prezen volop zijn werk. Later zou ook de impact van Meunier op de kunstgeschiedenis groot blijken. De mengeling tussen sociaalrealisme en idealisme die Meunier introduceerde, zou in de 20ste eeuw de basis vormen van onder meer de propagandistische beeldtaal van communistische regimes. Hij is dan ook een van de weinige Belgische kunstenaars die in geen enkel algemeen overzicht van de geschiedenis van de kunst ontbreekt, ook al beginnen die werken met de grotten van Lascaux en eindigen ze met hedendaagse kunst. Uiterlijk tegen 2031, het jaar waarin we de 200ste verjaardag van de geboorte van de kunstenaar zullen vieren, moeten we zijn uitermate waardevolle gipsen nalatenschap opnieuw in volle glorie kunnen presenteren.