Derde fase Lam Gods: eerste resultaten beloven schitterende apotheose
Sinds mei 2023 loopt de derde en laatste fase van de grootscheepse conservatie-restauratiecampagne van het Lam Gods door het KIK. De voorbije maanden heeft het team niet-originele vernissen weggenomen en de verflagen eronder uitvoerig bestudeerd. Momenteel is men, na het advies van de internationale commissie van experten, begonnen met het verwijderen van 16de-eeuwse overschilderingen. Nu al zijn de eerste resultaten adembenemend mooi.
De bovenste panelen van het geopende Lam Gods-altaarstuk worden gerestaureerd voor de ogen van het publiek in het Museum voor Schone Kunsten (MSK) in Gent. Het gaat om zeven panelen: drie centrale panelen met de tronende figuren van Onze-Lieve-Vrouw, de Godheid en Johannes de Doper, en vier zijluiken met de zingende en musicerende engelen en Adam en Eva.
Ontdek het Lam Gods tot in het kleinste detail op Closer to Van Eyck.
Ieder detail in kaart gebracht
Eerst vond een uitgebreide documentatie- en onderzoekscampagne plaats om elk paneel en zijn bewaringstoestand volledig in kaart te brengen. Geavanceerde technologieën werden ingezet door de wetenschappers van het KIK: van hoge resolutie-foto’s en scheerlichtopnames, over scans met microscopen, tot beelden verkregen met ultraviolet-, infrarood- en röntgenstraling, waardoor onderliggende lagen tot in detail doorgrond worden.
De vernisafname en het onderzoek
Daarna heeft het team van het KIK niet-originele vernissen weggenomen, wat al meteen zorgde voor een totaal ander uitzicht met veel meer kleur. De conservatoren-restaurateurs bestudeerden elk oppervlak van de blootgelegde verflagen onder de microscoop. Hun observaties vulden ze aan met de resultaten van wetenschappelijke beeldvorming, labo-analyses, en documentatie over de restauratiegeschiedenis van het Lam Gods. Uit die nauwgezette studies bleek dat ook de bovenste panelen van het Lam Gods in grote delen bedekt zijn met overschilderingen die dateren uit de 16de eeuw.
Oude overschilderingen verwijderen
Op basis van de overtuigende en veelbelovende resultaten die naar voor kwamen uit het wetenschappelijke onderzoek en de testen gaven de internationale experten eind november een unaniem positief advies voor het verwijderen van de 16de-eeuwse overschilderingen en het blootleggen van de originele verflagen van de gebroeders Van Eyck, zoals dat tijdens fase 1 en 2 ook gebeurde. De testen bewezen dat de originele lagen in een relatief goede bewaringstoestand zijn.
Momenteel is het restauratieteam daar dus mee bezig. De aanwezigheid van oude vernislagen tussen het origineel en de overschilderingen maakt het veilig verwijderen van de overschilderingen technisch mogelijk. Nu al is duidelijk: deze derde fase van de restauratie, uitgevoerd voor de ogen van het publiek in het MSK, levert even verbluffende resultaten op als de voorgaande fasen, waarbij de prachtige details van de originele verflagen van de gebroeders Van Eyck opnieuw tot leven werden gebracht.
Tussentijdse resultaten
De progressieve verwijdering van de dikke, verkleurde vernislagen op de panelen met Adam en Eva toont opnieuw de buitengewone virtuositeit van de gebroeders Van Eyck. De uitzonderlijk fijne details en subtiele kleurnuances kunnen weer bewonderd worden, terwijl de driedimensionaliteit van de figuren volledig tot zijn recht komt. De nagenoeg voltooide vernisafname op de persbrokaten van Maria, de Godheid en Johannes de Doper levert in deze fase van de behandeling al enorme winst op: de drie monumentale, centrale figuren tekenen zich nu scherper af tegen de achtergrond en hervinden hun volume en ruimtelijke werking. Bovendien kan de toeschouwer weer de schittering van het bladgoud ervaren.
Met het verwijderen van de 16de-eeuwse overschilderingen op de zingende en musicerende engelen en op de panelen met Johannes de Doper, Maria en de Godheid vinden de restaurateurs de transparante lagen, zachte moduleringen en diepe schaduwen terug die zo kenmerkend zijn voor de gebroeders Van Eyck. Tijdens het blootleggen van de mantels op de centrale panelen, die zwaar overschilderd bleken, wordt geleidelijk de trefzekere penseelvoering van de originele plooienval onthuld, en komen de originele heldere en intense kleuren weer aan het licht.
Het verwijderen van oude vernissen, retouches en 16de-eeuwse overschilderingen zal nog talrijke maanden in beslag nemen. De voortgang van het project wordt nauwgezet gevolgd door de commissie van internationale experten. Uiteindelijk zal de oude schade in de originele verflagen van de gebroeders Van Eyck door de conservatoren-restaurateurs nauwkeurig worden geretoucheerd met omkeerbare materialen. Tot slot krijgen de zeven panelen aan het einde van de behandeling een nieuwe vernislaag.
Meer nieuws van het KIK
Rubens gered door erfgoedliefhebbers
Begin februari 2024 gingen onze steenexperten in de Sint-Jacobskerk in Antwerpen van start. Dat was alleen maar mogelijk dankzij de financiële steun van onze vele schenkers.
Grote stappen in de creatie van een Europese 'Cloud for Cultural Heritage'
Met het project ECHOES gaat een consortium van 51 partners (waarvan het KIK er eentje is) de basis leggen voor een Europese 'Collaborative Cloud for Cultural Heritage' (ECCCH). Deze cloud is een ambitieus plan van de Europese Commissie om een pan-Europees digitaal ecosysteem te maken dat helpt bij het beheren van digitale erfgoedobjecten.