Een origineel materieel spoor van een onbekende kunstenaar
Een schilderij uit de vijftiende eeuw, met verschillende scènes uit het leven van Sint-Jozef, wordt momenteel gerestaureerd en bestudeerd in het KIK. Het komt uit de kerk van Sint-Katharina in Hoogstraten. Aline Genbrugge, conservator-restaurateur in het Atelier schilderkunst, vertelt er ons meer over.
Een anoniem werk
Dit vijftiende-eeuwse paneel komt uit de Sint-Katharinakerk in Hoogstraten en toont verschillende scènes uit het leven van Jozef: zijn huwelijk, zijn teleurstelling als hij hoort dat het kind dat Maria verwacht niet het zijne is, en vervolgens zijn ontmoeting met de engel. De centrale scène is gewijd aan de Geboorte. Aline Genbrugge, die verantwoordelijk is voor de restauratie van dit schilderij in het Atelier schilderkunst, legt uit: "De kunstenaar is onbekend. Hier wordt nu een onderzoek naar gevoerd, vooral in het Studiecentrum Vlaamse Primitieven. Het werd vaak vergeleken met een werk van Robert Campin dat nu in het Prado hangt, omdat het dezelfde scène voorstelt, maar men denkt dat het van een andere kunstenaar is. We hebben ook Pascale Fraiture, hoofd van het Labo dendrochronologie, gevraagd het hout te bestuderen om een preciezere datering te verkrijgen, die kunsthistorici zou kunnen helpen bij de toeschrijving."
Drie planken zijn nu zichtbaar
Het paneel bestaat uit drie horizontale planken met drie originele dwarsbalken aan de achterzijde bevestigd met houten pennen. "Helaas liep het paneel waterschade op: de voegen werden opengedrukt door de dwarsbalken. Hout heeft de natuurlijke neiging om te bewegen, op te zwellen of te krimpen naargelang de hygrometrische variaties, d.w.z. de vochtigheidsgraad van zijn omgeving. Dit is niet de eerste keer dat dit schilderij behandeld werd op niveau van de verflaag. Aline Genbrugge: "Onze fotografische databanken hebben aangetoond dat de bovenste voeg vrij vroeg in zijn materiële geschiedenis open kwam te staan. We hebben minstens vier verschillende interventies ontdekt."
"Het is spannend om te werken aan een werk dat nog authentiek is, met de aanwezigheid van de originele dwarsbalken. De uitdaging is dubbel: zowel oplossingen vinden om de oorspronkelijke structuur te behouden als oplossingen om het paneel te stabiliseren. Dankzij onze inspanningen zal het beter geapprecieerd kunnen worden door de huidige en de toekomstige generaties."
Details hersteld
Dankzij ultraviolette beeldvorming konden de verschillende vernissen die Aline nu heeft verwijderd, zichtbaar worden gemaakt. "Na het reinigen van de verflaag wint het schilderij aan helderheid en diepte. Er zijn nu details zichtbaar die volledig waren verdwenen in het gebladerte, de imitatie van marmer en de volumes. Deze details waren volledig verborgen door de aanwezigheid van de oude, onregelmatige en geoxideerde vernislagen. De kleding van Maria wordt nu onthuld als diepblauw. Het werk is nog niet af: de kleine lacunes zullen worden opgevuld, het werk zal worden geretoucheerd en er zal een nieuwe vernislaag op het geheel worden aangebracht om de verzadiging en de diepte van alle kleuren te herstellen.
Aangezien de Sint-Katharinakerk wordt gerestaureerd, zal het publiek een of twee jaar moeten wachten voordat het in de kerk terug kan worden bewonderd, aangezien de tentoonstellingsvoorwaarden van het werk nog moeten worden bestudeerd. Tegen die tijd is de kunstenaar misschien bekend.
Deze foto uit 1916 is vrij beschikbaar in onze Balat-database. Het laat zien dat op dat moment de bovenste voeg open was. Meer foto's zijn binnenkort beschikbaar.
Meer nieuws van het KIK
Rubens gered door erfgoedliefhebbers
Begin februari 2024 gingen onze steenexperten in de Sint-Jacobskerk in Antwerpen van start. Dat was alleen maar mogelijk dankzij de financiële steun van onze vele schenkers.
Grote stappen in de creatie van een Europese 'Cloud for Cultural Heritage'
Met het project ECHOES gaat een consortium van 51 partners (waarvan het KIK er eentje is) de basis leggen voor een Europese 'Collaborative Cloud for Cultural Heritage' (ECCCH). Deze cloud is een ambitieus plan van de Europese Commissie om een pan-Europees digitaal ecosysteem te maken dat helpt bij het beheren van digitale erfgoedobjecten.