De 'Innige Jezus', een emotionele beeldengroep in restauratie
In het Atelier polychrome houtsculptuur voeren restauratoren van het KIK onderzoek uit naar de Christus-Johannesgroep uit het Antwerpse Museum Mayer van den Bergh. De bevindingen helpen bij het bepalen van de geschikte conservatie- en restauratie-ingrepen in een latere fase.
Een houten sculptuur vol emotie
Het topstuk uit de collectie van Fritz Mayer van den Bergh toont Jezus die teder zijn arm rond zijn favoriete leerling Johannes legt. Apostel Johannes rust met zijn hoofd op Christus’ borst. De verstrengelde rechterhanden verwijzen naar hun goede band. Het bijna levensgrote kunstwerk dateert uit het einde van de 13de eeuw en werd gemaakt door Heinrich von Konstanz voor het Zwitserse dominicanessenklooster Sankt Katharinental. Wat het beeld zijn schoonheid geeft, is de emotie die het uitbeeldt. De compositie toont de intieme band tussen Johannes en Jezus; precies het soort relatie die de nonnen in het klooster van Sankt Katharinental zelf met Christus beoogden.
Onderzoek van het hout
Via wetenschappelijke beeldvorming, meer bepaald radiografie, werd bevestigd dat de Christus-Johannesgroep uit één groot blok notelaar gesneden is. Het beeld is hol; aan de achterkant is er een grote opening die vroeger afgedekt werd met een rugplaat. Dat is te zien aan de nog aanwezige nagelgaten waarmee de rugplaat vastgemaakt was. Op vele plaatsen zien we het creatieproces van Heinrich von Konstanz, met sporen van het gereedschap waarmee hij sculpteerde. Verder zijn er in het hout ook houtwormgaten, lacunes en barsten.
Laag voor laag naar de polychromie
Op het hout werden stroken doek en perkament gekleefd, als bescherming en voorbereiding om het houten beeld te polychromeren. De polychromeur bracht daarna meerdere grondlagen aan om het oppervlak glad te maken. Dan volgden verflagen in typisch gotische kleuren: rood en groen en ook blauw in combinatie met veel bladgoud. In de loop der tijd - wanneer precies wordt nog onderzocht - werden de twee zijkanten van de troonbank overschilderd. De polychromie op de knieën van de twee figuren is opvallend sterk afgesleten. Misschien werd de sculptuur daar aangeraakt, als onderdeel van het gebed of ritueel in het klooster.
Een geschikte behandeling voor een topstuk
De Christus-Johannesgroep is een beeldhouwwerk van hoge kwaliteit en behoort tot de topstukken van Vlaanderen. Tijdens de behandeling van het kunstwerk reinigen de experts van het Atelier polychrome houtsculptuur het beeld en brengen ze de kleuren terug tot leven. Maar eerst doen ze onderzoek naar de geschikte technieken en materialen daarvoor. De resultaten van het onderzoek zullen een beter inzicht geven in de verschillende ingrepen die in de loop der tijd hebben plaatsgevonden: de specifieke schade, de middeleeuwse polychromie, het delicate verguldsel en een vettig mengsel van was en hars dat tijdens een eerdere restauratie, in 1951, op de beeldengroep is aangebracht. Al deze factoren maken dit tot een groots project dat een unieke aanpak vereist.
Meester Heinrich von Konstanz
Christus-Johannesgroep, ca. 1280-1290
Notelaar, verguld en gepolychromeerd
Antwerpen, Museum Mayer van den Bergh
Rubens gered door erfgoedliefhebbers
Begin februari 2024 gingen onze steenexperten in de Sint-Jacobskerk in Antwerpen van start. Dat was alleen maar mogelijk dankzij de financiële steun van onze vele schenkers.
Grote stappen in de creatie van een Europese 'Cloud for Cultural Heritage'
Met het project ECHOES gaat een consortium van 51 partners (waarvan het KIK er eentje is) de basis leggen voor een Europese 'Collaborative Cloud for Cultural Heritage' (ECCCH). Deze cloud is een ambitieus plan van de Europese Commissie om een pan-Europees digitaal ecosysteem te maken dat helpt bij het beheren van digitale erfgoedobjecten.
Meer nieuws van het KIK
Rubens gered door erfgoedliefhebbers
Begin februari 2024 gingen onze steenexperten in de Sint-Jacobskerk in Antwerpen van start. Dat was alleen maar mogelijk dankzij de financiële steun van onze vele schenkers.
Grote stappen in de creatie van een Europese 'Cloud for Cultural Heritage'
Met het project ECHOES gaat een consortium van 51 partners (waarvan het KIK er eentje is) de basis leggen voor een Europese 'Collaborative Cloud for Cultural Heritage' (ECCCH). Deze cloud is een ambitieus plan van de Europese Commissie om een pan-Europees digitaal ecosysteem te maken dat helpt bij het beheren van digitale erfgoedobjecten.