REFRESH - Water Cycle for Resilient Heritage
REFRESH onderzoekt hoe erfgoedsites innovatieve en duurzame oplossingen kunnen bieden om zich aan te passen aan de effecten van klimaatverandering, door middel van een optimale beheersing van de watercyclus op deze sites (inclusief de omgeving, het gebouw en de collecties die ze herbergen).
In het kort
Om de effecten van de klimaatverandering op erfgoed tegen te gaan bestudeert het REFRESH-project, gecoördineerd door het KIK, de impact van water op historische erfgoedsites.
REFRESH brengt onderzoeksteams uit België, Frankrijk, Italië en het Verenigd Koninkrijk samen en richt zich op vier emblematische sites: het Dogepaleis in Venetië, het Louvre in Parijs, het Gruuthusemuseum in Brugge en Blenheim Palace in Engeland. Het project wil de rol van de watercyclus op de conservatie van culturele erfgoedsites begrijpen. Dat gebeurt door middel van een holistische benadering waarbij watertransport op drie schalen wordt bekeken: de natuurlijke omgeving rond de gebouwen, de buitenkant van de gebouwen en het interieur met de erfgoedobjecten die er bewaard worden.
Watertransfers in erfgoedlocaties gebruiken als innovatieve oplossing
Cultureel erfgoedsites, bestaande uit een historisch gebouw omgeven door een natuurlijke omgeving (parken, tuinen, stedelijke omgevingen) en waarin collecties zijn ondergebracht, zijn een onmisbare maatschappelijke, culturele en economische rijkdom. Door de klimaatverandering nemen extreme fenomenen zoals droogtes, overstromingen, hevige stormen en hittegolven in heel Europa toe. Er is veel aandacht besteed aan de gevolgen voor de samenleving en de ecosystemen, maar de gevolgen voor het cultureel erfgoed blijven vaak onderbelicht. Nochtans kan de klimaatverandering leiden tot de gedeeltelijke of zelfs totale teloorgang van deze waardevolle culturele schatten.
Een van de belangrijkste factoren die de invloed van klimaatverandering op erfgoedsites bepalen, vooral als ze omringd zijn door natuurlijke omgevingen zoals parken en tuinen, is de hoeveelheid water (zowel in overvloed als bij tekort) en de manier waarop het zich verplaatst.
In deze context wil het REFRESH-project de rol van de watercyclus op de conservatie van culturele erfgoedsites begrijpen met een globale aanpak die de waterdynamiek op drie niveaus in beschouwing neemt:
- Het vloeibare water in de natuurlijke omgeving (bodem en vegetatie in tuinen en parken of in een stedelijke context)
- De omzetting van vloeibaar naar dampvormig water binnen de bouwkundige gebouwschil (monument)
- De verandering van damp naar vloeibaar water in interieurs en collecties (condensatieverschijnselen)
Erfgoedgebouwen en hun collecties
Voor dit project werden vier sites geselecteerd van uitzonderlijk belang voor het mondiale culturele erfgoed: het Louvre in Parijs, het Gruuthusemuseum in Brugge, het Dogepaleis in Venetië en Blenheim Palace (foto) in Woodstock.
De relatie natuur-cultuur
REFRESH wil op de schaal van erfgoedlocaties hefbomen identificeren om het behoud van cultureel erfgoed te optimaliseren en tegelijkertijd het waterbeheer te verbeteren en het energieverbruik te verminderen. Om dit te bereiken, zijn er verschillende essentiële stappen:
- Bestuderen van de geschiedenis van de hydraulische systemen op de erfgoedlocaties om inzicht te krijgen in eerdere maatregelen.
- Analyseren van het watergehalte in de bodems van de natuurlijke omgeving, in de gebouwschil en in de museumcollecties.
- Karakteriseren van de materialen op de site op alle schaalniveaus en identificeren van hun aantasting. Deze analyses zullen worden gebruikt om een materialendatabase te creëren voor elke erfgoedlocatie.
Deze parallel verkregen resultaten zullen het mogelijk maken om het hygrothermische gedrag van materialen in de omgeving op alle drie de schalen te bestuderen. Op deze manier zal een volledig begrip worden ontwikkeld van de dynamiek van water doorheen de externe omgeving, van de externe omgeving naar de gebouwschil, van de gebouwschil naar de interne omgeving en van de interne omgeving naar de objecten in de collecties.
Om het publiek bewust te maken van de impact van de klimaatverandering op ons erfgoed, zullen ten slotte een aantal enquêtes voor museumbezoekers en een tentoonstelling worden gecreëerd. Ze zullen ook helpen bij het identificeren van hefbomen voor duurzame oplossingen.
Met behulp van de aanpassingsmaatregelen die in dit project worden geïdentificeerd, zal REFRESH vaststellen hoe de relatie tussen natuur en cultuur de veerkracht van cultureel erfgoed kan versterken door de gevolgen van de klimaatverandering te verzachten.
Wat is een JPI-project?
Het REFRESH-project, gecoördineerd door het KIK, is een JPI-project in samenwerking met JPI Climate. Het Joint Programming Initiative on Cultural Heritage and Global Change (JPI CH) werd in 2010 opgericht door de Europese Commissie. Dit initiatief brengt nationale onderzoeksfinancieringsinstellingen, ministeries en onderzoeksraden uit heel Europa samen om maatschappelijke uitdagingen aan te pakken binnen de Europese Onderzoeksruimte (ERA).
JPI Climate is een netwerk van 14 Europese landen dat hun klimaatonderzoek coördineert en nieuwe transnationale onderzoeksinitiatieven financiert. Het netwerk verbindt wetenschappelijke disciplines, faciliteert grensoverschrijdend onderzoek en vergroot de interactie tussen wetenschap en praktijk.
Consortium members
Closer to Memling: een duik in het werk van Hans Memling
De website Closer to Memling vormt een nieuwe, uitzonderlijke toegangspoort tot de wereld van Hans Memling, een beroemde schilder uit de Vlaamse renaissance. Dit innovatieve project is het resultaat van een samenwerking tussen Musea Brugge en vooraanstaande partners zoals KIK.
