Machinae Spirituales

De barok dient zich vandaag aan als een fascinerende spiegel voor onze postmoderne maatschappij, die sommigen typeren als neobarok. Herkennen we ons inderdaad niet in deze kunst der buitensporigheid, met speciale effecten die rechtstreeks uit een Deus ex machina komen? Welnu, een van de meest sprekende uitdrukkingen van deze vitalistische totaalbarok is de retabelkunst. Als spectaculaire kunst bij uitstek fungeert ze als decor van de pronkzuchtige liturgie van de Contrareformatie, en zelfs als essentiële ‘acteur' in de bevatting van het goddelijke. Ze vormt een soort van visueel koppelteken tussen het aardse en het hiernamaals, maar lijkt ook in een relatie tussen de gelovigen en de Katholieke Kerk die niet verticaal is maar horizontaal, het brandpunt te zijn van de visuele cultuur van de Contrareformatie. Het barokke retabel is wel degelijk een Europees fenomeen dat is geworteld in de Italiaanse artistieke cultuur, maar neemt niettemin specifieke vormen aan in elke ruimte van de katholieke wereld van de 17^de eeuw. Een van de ruimtes waarin deze kunstvorm bijzonder welig tierde is die van de oude Nederlanden.