De albasten bas-reliëfs van het Kasteel van Gaasbeek
De unieke collectie albasten bas-reliëfs van het Kasteel van Gaasbeek brengt ons terug tot in de 15de eeuw, de vroege bloeiperiode van de renaissance. De kunstwerken werden in de 19de eeuw op een aantal Parijse veilingen aangekocht door de laatste bewoner van het kasteel, markiezin Marie Arconati Visconti. Vandaag zijn de albasten dringend aan restauratie toe: verkleuringen, vervuiling en oude ingrepen vertroebelen hun schoonheid. Met jouw stem kunnen we deze meesterwerken weer laten stralen en hun verhalen doorgeven aan de generaties van morgen.
Jan Mone, meester van de albastkunst
Huwelijksportret van Keizer Karel V en Isabella van Portugal, zo heet het belangrijkste bas-reliëf uit de collectie. Het is gemaakt door Jan Mone (ca. 1485-ca. 1550), een van de eerste beeldhouwers die stijlelementen van de Italiaanse renaissancekunst binnenbracht in de beeldhouwkunst van de Lage Landen. De vormgeving van het werk en het uitgebeelde thema weerspiegelen de fascinatie van Marie Arconati Visconti voor zowel de renaissance als voor Karel V. Een tweede werk, Heilige Maagd met Kind en donateurs, wordt eveneens aan Mone toegeschreven.
Daarnaast omvat de collectie van het Kasteel van Gaasbeek negen Mechelse albasten. Mechelen stond in de 16de en 17de eeuw dan ook bekend als centrum voor de productie van kleine devotietafereeltjes uit albast. Die werden door de zogenaamde ‘cleynstekers’ vervaardigd en waren tot ver in Europa terug te vinden. Tot de collectie behoren ten slotte nog vier 15de-eeuwse albasten bas-reliëfs uit Nottingham. Destijds was dat één van de belangrijkste Engelse centra voor de productie en export van deze devotietafereeltjes.
Straks weer stralend?
De albasten vertonen vandaag oppervlaktevervuiling en gele en bruine verkleuringen door vroegere restauratiematerialen en -lijmen. Er zijn krassen aanwezig en de verguldingen en polychromie op het albast zijn lacunair of afgesleten. Ze kunnen geen waarheidsgetrouw beeld meer geven van de originele beschildering. In het verleden werd zelfs een restauratie uitgevoerd waarbij het afgebroken hoofdje van een engel foutief werd vastgelijmd op het robuuste lichaam van een soldaat. Best grappig en charmant, maar dat kan beter.
Het geplande project combineert conservatie en restauratie met materiaal-technisch en kunsthistorisch onderzoek. Deze restauratie en dit onderzoek zijn nodig om de objecten opnieuw tot leven te brengen. Zo krijgen bezoekers een idee van hoe kleurrijk deze albasten er oorspronkelijk uitzagen en hoe de vergulding bijdroeg tot hun pracht en praal.
Albast bedankt voor je stem
De albasten bas-reliëfs zijn waardevolle getuigen van het rijke kunsthistorische verleden van België. Dit unieke erfgoed verdient het om bewaard en bewonderd te worden, nu en in de toekomst.
Door op deze erfgoedschat te stemmen help je het Kasteel van Gaasbeek met de opwaardering van haar bijzondere albastcollectie. De hoogstnoodzakelijke restauratiebehandeling met bijhorend onderzoek kan dan uitgevoerd worden. Na de restauratie plaatsen we de albasten in de schijnwerpers en nodigen we iedereen uit zich te verdiepen in het erfgoed uit onze contreien en de verzamelgeschiedenis en -praktijken van het kasteel en de laatste bewoonster, markiezin Marie Arconati Visconti.
Foto's: © Kasteel van Gaasbeek, © Marjolein Impe en © Vincent Peetermans
De vijftien albasten in de collectie van het Kasteel van Gaasbeek
Ontdek de kunstwerken in BALaT!
- Aanbidding der wijzen (inv.nr. 1008), Lage Landen, 1642 (https://balat.kikirpa.be/object/147340)
- Huwelijksportret van Keizer Karel V en Isabella van Portugal door Jan Mone, Mechelen, 1526 (https://balat.kikirpa.be/object/123710)
- Heilige Maagd met Kind en donateurs toegeschreven aan Jan Mone, Mechelen, 1530-1540 (https://balat.kikirpa.be/object/147338)
- Ecce Homo, Mechelen, begin 17de eeuw (https://balat.kikirpa.be/object/11080111)
- Christus aan het kruis, Mechelen, ca. 1600 (https://balat.kikirpa.be/object/11080112)
- Kruisafneming, Mechelen, ca. 1600 (https://balat.kikirpa.be/object/11080113)
- Boetvaardige Maria Magdalena, Mechelen, ca. 1600 (https://balat.kikirpa.be/object/11080114)
- Sint-Anna-ten-Drieën, Mechelen, 1550-1600 (https://balat.kikirpa.be/object/147339)
- Aanbidding der wijzen (inv.nr. 0435) met mogelijk monogram van Jasper de Hemeleer als vervaardiger, Mechelen, 1600-1620 (https://balat.kikirpa.be/object/11080115)
- De bekoring van Sint-Antonius, Mechelen, 1600-1620 (https://balat.kikirpa.be/object/11080116)
- De Heilige Maagd, Sint-Jozef en twee engelen, Mechelen, 1600-1620 (https://balat.kikirpa.be/object/11080117)
- Christus aan de geselpaal (inv.nr. 0109), Nottingham, 15de eeuw (https://balat.kikirpa.be/object/147343)
- Christus aan de geselpaal (inv.nr. 0110), Nottingham, 15de eeuw (https://balat.kikirpa.be/object/161689)
- Graflegging, Nottingham, 15de eeuw (https://balat.kikirpa.be/object/147344)
- Verbranding van de filosofen, Nottingham, 15de eeuw (https://balat.kikirpa.be/object/147342)
Locatie: Kasteel van Gaasbeek, Kasteelstraat 40, Gaasbeek, Lennik
Periode van vervaardiging: 15de-17de eeuw
Vervaardigers: Jan Mone en andere, onbekende kunstenaars
Materialen: albast, polychromie, hout, vergulding
Eigenaar: Collectie Kasteel van Gaasbeek
Inventarisnummers: 1008, 0707, 0556, 1557, 0433, 0434, 0435, 0436, 0437, 0438, 0439, 0109, 0110, 0111, 0172
De Erfgoed Challenge wil alle Belgen verbinden rond hun erfgoed en deze kunstschatten omringen met de allerbeste zorgen. Tien jaar lang selecteert het KIK samen met jou een erfgoedschat die hoogdringend hulp nodig heeft. Om zo tegen 2030 de toekomst van minstens tien erfgoedschatten te verzekeren. Geef erfgoed een toekomst!
Of stem je liever op...?
De sgraffiti van het Maison Dorée
Kleurrijke geveldecoraties met gouden accenten als toonbeeld van art-nouveau-esthetiek
Het waterbassin van het Instituut voor Tropische Geneeskunde
Origineel art-deco-erfgoed met een geheimzinnige ventilatietechniek
De ijskelder van Bedford House Cemetery
Een verborgen historisch bouwwerk dat herinneringen aan een verdwenen kasteeldomein bewaart