De geschiedenis van het KIK

De geschiedenis van het KIK begon in 1900 met de oprichting van een fotografisch atelier van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (KMKG), dat opnames van kunstwerken maakte volgens interne verzoeken. In 1920 werd de Belgische Documentatiedienst opgericht, die vanaf dan het hele land bestreek om foto's bij te houden van werken en gebouwen van over het hele land, dus niet meer exclusief voor het museum. In 1934 vroeg Jean Capart, hoofdconservator van de KMKG, aan Paul Coremans om de Belgische Documentatiedienst over te nemen en een Laboratorium voor Fysisch en Chemisch onderzoek op te richten. Dit laboratorium was bedoeld om toezicht te houden op het werk van conservatie- en restauratieateliers en om onderzoek te doen naar het opsporen van vervalsingen en overmatige restauraties.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd op vraag van Stan Leurs, professor aan de Universiteit Gent, en Jozef Muls, directeur-generaal voor Schone Kunsten bij het ministerie van Onderwijs, een fotografische inventaris van het Belgische culturele erfgoed opgemaakt door de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis. Deze foto's zouden na de oorlog bijzonder nuttig blijken voor het herstel van beschadigd erfgoed. Er werden bijna 160 000 negatieven gemaakt, waarvan sommige de enige overgebleven getuigenissen zijn van kunstwerken of monumenten die vernietigd werden.

De ruimtes die door de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis aan het KIK ter beschikking werden gesteld, voldeden al snel niet meer. Daarom werd besloten een nieuw gebouw te realiseren. De werken namen vier jaar in beslag: de grondwerken begonnen in 1958 en de oplevering vond plaats in 1962. Het zes verdiepingen tellende complex, met een majestueuze centrale trap, was het eerste gebouw ter wereld dat speciaal was ontworpen voor interdisciplinair onderzoek. De uitdaging was om een esthetisch aantrekkelijke structuur te creëren waarin diensten met verschillende oppervlaktes en apparatuur naast elkaar konden bestaan. Het werd bedacht door architect Charles Rimanque op basis van een technisch ontwerp van René Sneyers, hoofd van de Laboratoria. Het meubilair is ontworpen door interieurontwerper Stéphane Jasinski.

Dankzij de opgedane ervaring bij de conservatie en restauratie van een groot aantal kunstwerken, de documentatie ervan, de voortdurende scholing en internationale uitwisselingen, is het KIK een kenniscentrum geworden dat nauw betrokken is bij de ontwikkeling van nieuwe technieken en praktijken. In de jaren 1980 werden in de laboratoria en ateliers systematische studies uitgevoerd naar de versteviging van steenachtige materialen, hun bescherming tegen zure regen, het gebruik van waterafstotende middelen en reinigingsmethoden. Ook radiokoolstofdatering wordt steeds verfijnder en doeltreffender. In 2013 kreeg het KIK een eigen AMS-machine van de laatste generatie, de MICADAS (Mini Carbon Dating System). MICADAS is het enige AMS-toestel voor C14 in België.

Om zijn activiteiten op het vlak van onderzoek, restauratiebehandelingen en (preventieve) conservatie uit te voeren, kan het KIK sinds jaren rekenen op de steun van structurele partners, zowel in België als in het buitenland. Het instituut is ook actief betrokken bij onderzoeksprogramma's op Europees en internationaal niveau. Op die manier speelt het een sleutelrol als schakel binnen het Belgische erfgoednetwerk en is het een echte toegangspoort tot Europa en de wereld.

Het KIK past zich aan aan de digitale revolutie, de globalisering en de gevolgen van klimaat-, gezondheids-, economische, sociale en energiecrisissen. We volgen de maatschappelijke veranderingen, versterken synergieën, vergroten onze sociale impact en kiezen voor duurzaamheid. Het instituut verankert zich zo in de samenleving. We doen dat door de verspreiding van kennis in open access; door projecten zoals CHrisis, dat nadenkt over het beheer van Belgisch erfgoed in tijden van nood; of een initiatief zoals de Erfgoed Challenge, dat de Belgen uitdaagt om mee zorg te dragen voor het erfgoed dat voor hen van betekenis is.