CHrisis: het beschermen van erfgoed in crisissituaties

Koppen, schotels, borden en kruiken, voornamelijk uit de negentiende eeuw, maakten deel uit van de 26 voorwerpen die aan het KIK werden toevertrouwd voor studie en conservatie na de overstromingen van juli 2021. Ze bestaan uit een fijn aardewerken lichaam bedekt met een transparant loodglazuur dat vaak craquelé is. De craquelé van het glazuur of craquelure kan verband houden met de productie of later ontstaan, waardoor overstromingswater en vuil in het poreuze keramische lichaam kunnen trekken, wat lelijke vlekken onder het glazuur veroorzaakt.

De behandeling van vlekken op fijn aardewerk is een complexe taak, niet alleen vanwege de beperkte toegankelijkheid van de vlek door de barsten in het glazuur, maar ook omdat vlekken vaak een complex mengsel zijn van organisch en anorganisch materiaal en ingesleten afzettingen aan het oppervlak als gevolg van gebruik of hantering, eerdere restauraties, begraving, opslag en, in dit geval, in verband met overstromingen. Bovendien draagt een gebrek aan onderzoek naar eventuele negatieve effecten van de huidige behandelingsmethoden op dergelijke objecten bij tot de moeilijke beslissingen waarmee restauratoren worden geconfronteerd bij het bepalen van de behandeling.

Daarom doen restauratoren van het Atelier glas en keramiek en het Labo polychromie, in samenwerking met het CReA Patrimoine centrum (ULB) onderzoek om de doeltreffendheid en onschadelijkheid van gangbare behandelingsmethoden te testen. De huidige behandelingspraktijk onder restauratoren wordt vastgesteld aan de hand van literatuuronderzoek, een enquête en overleg met deskundigen binnen het vakgebied. Op basis van de technische analyse van de objecten uit Verviers worden reinigingstests uitgevoerd.

De behandeling wordt geëvalueerd door te kijken naar veranderingen in kleur, glans, fysieke of chemische schade aan de keramiek. De resultaten van dit onderzoeksproject zullen niet alleen bijdragen tot de keuze van de reinigingsmethode voor het door de overstromingen getroffen keramiek, maar ook voor fijn aardewerk in het algemeen, aangezien wij een leemte in de kennis over de effecten van de huidige behandelingsmethoden op dit gebied willen opvullen.

Het Atelier textiel van het KIK werkt binnen het project CHrisis aan twee doelstellingen.

Doelstelling 1 bestaat uit reinigingstesten voor de conservatie van liturgisch textiel dat beschadigd werd door de recente overstromingen. De doel van dit onderzoek is niet enkel om bij te dragen aan de duurzame conservatie van het getroffen textiele erfgoedobjecten, maar ook de ontwikkeling van een basis-aanpak en protocol om andere conservatoren-restauratoren van textiel te ondersteunen bij deze unieke reinigings-uitdagingen en vraagstukken. Ons streven is om op deze wijze niet enkel het gehele geaffecteerde textiele erfgoed, maar ook de erfgoedbeheerders en de conservatiewereld op duurzame wijze te kunnen ondersteunen.

Doelstelling 2 richt zich op het ondersteunen van het proces van collectiewaardering- en betekenisbepaling en het daarmee verbonden historisch onderzoek van het textiele erfgoed dat voornamelijk in de kerken van Wallonië wordt gevonden en bewaard. Het creëren van een werkbaar instrument dat kan worden toegepast door de beheerders van deze collecties, is het belangrijkste doel van dit onderzoek. Dit instrument is heeft ook als doel om de 'collectieverzorgers' van gerelateerde erfgoedcollecties te ondersteunen bij de voorbereiding van hun collectie-waardering en bij het opstellen van een prioriteitenlijst die in de toekomst voor verschillende doeleinden kan worden gebruikt. In relatie hiermee zal het (kunst)historisch onderzoek en de kennis van deze collecties in toenemende mate worden onderzocht en ontwikkeld.