Hartendief van de maand - 05/2025
Het hele jaar 2025 presenteert de Fototheek van het KIK haar 'hartendief van de maand', met een keuze uit recente en oudere foto's uit de collectie. In mei zet het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium een Topstuk in de schijnwerpers: het Zelfportret van Peter Paul Rubens.
De behandeling door het Atelier schilderkunst toont niet alleen de waarde van conservatie en restauratie voor het behoud van kunst, maar ook de kracht van samenwerking tussen kunsthistorici, restauratoren en wetenschappers in het Instituut.
Conservatie en restauratie in dienst van toekomstige generaties
Conservatie en restauratie vormen een essentiële pijler om kunstwerken door te geven aan toekomstige generaties. Het is niet beperkt tot het herstellen van zichtbare schade, maar omvat ook wetenschappelijk onderzoek, technische analyses en historische duiding van de werken. Dankzij doordachte en omkeerbare ingrepen onthullen restauratoren de ware aard van meesterwerken, met respect voor hun geschiedenis en integriteit.
Het Zelfportret van Rubens en zijn bewogen geschiedenis
Het Zelfportret van Rubens, geschilderd tussen 1623 en 1630, is een van de zeldzame portretten van de kunstenaar die hij tijdens zijn leven maakte. In tegenstelling tot zijn andere zelfportretten was dit schilderij niet bedoeld voor verkoop, maar diende het als voorbeeld in zijn atelier, zodat leerlingen de techniek van de meester konden bestuderen.
Doorheen de eeuwen onderging het werk heel wat veranderingen: het werd vergroot, versneden en opnieuw verkleind, het ging van een ovaal tot een rechthoekig formaat. Bij opeenvolgende restauraties werden er vele lagen vernis en overschilderingen aangebracht. Op sommige plaatsen zelfs tot elf lagen! Vóór de restauratie was minstens 75% van het zichtbare oppervlak niet meer van de hand van Rubens, waardoor de levendigheid en techniek van de meester verborgen bleven.
De restauratie door het Atelier schilderkunst van het KIK
In 2017 ging het KIK de uitdaging aan om het meesterwerk te restaureren. Na grondig wetenschappelijk onderzoek door onze experts besloten de restauratoren om de oude vernislagen en overschilderingen te verwijderen, waardoor uiteindelijk de oorspronkelijke kleuren, details en penseelstreken van Rubens opnieuw zichtbaar werden. De studie maakte het ook mogelijk om de wijzigingen die het Zelfportret door de tijd onderging beter te begrijpen, zoals de aanpassing van het formaat en de toevoeging van nieuwe delen.
Dankzij de expertise van de ateliers en laboratoria van het KIK heeft het Zelfportret zijn frisheid en expressieve kracht teruggekregen. De gelaatsuitdrukking, de kleurnuances en de virtuoze penseelvoering zijn nu opnieuw zichtbaar en bieden het publiek een intieme ontmoeting met de kunstenaar.
Voor en na
X109987 (voor restauratie) - X124637 (na restauratie)
Een werk om (opnieuw) te ontdekken
Er werden verschillende foto's van dit portret genomen vóór de restauratie (X109975 tot X109988), maar ook na de restauratie (X124631 tot X124638, en X168082-X168083), met als doel de oorspronkelijke toestand te documenteren, de uitgevoerde interventies te archiveren en elke stap in het restauratieproces traceerbaar te maken. Deze visuele documentatie garandeert transparantie en de bewaring van de historische en artistieke integriteit van het werk.
Verbluffende resultaten
X109986 (voor restauratie) - X124638 (na restauratie)
Het Zelfportret van Rubens, erkend als Topstuk van de Vlaamse Gemeenschap, is vandaag te bewonderen in het Rubenshuis in Antwerpen, waar het opnieuw zijn plaats inneemt binnen het parcours van de meester. Deze voorbeeldige restauratie toont het fundamentele belang van conservatie-restauratie voor het veiligstellen van ons artistiek erfgoed.
Deze hartendief van de maand is een uitnodiging om het Belgische erfgoed en het opmerkelijke werk van de professionals van het KIK te (her)ontdekken.
Meer nieuws van het KIK
Hartendief van de maand - 04/2025
Het hele jaar 2025 presenteert de Fototheek van het KIK haar 'hartendief van de maand', met een keuze uit recente en oudere foto's uit de collectie. Met de terugkeer van de lente en de bloei van de bomen, belichten we in april een uitzonderlijk project dat in 2022 werd uitgevoerd door het Labo dendrochronologie van het KIK in een huis aan de Vlaamsesteenweg (nr. 122) in Brussel.
Wijziging openingsuren leeszaal
Vanaf 1 april 2025 zal onze leeszaal open zijn voor publiek op dinsdag, donderdag en vrijdag van 9.30 tot 12.30 uur en van 13.30 tot 16.30 uur, en MET afspraak op maandag en woensdag (balat@kikirpa.be).