Doorkruis België met onze zomertips
Ons land heeft heel wat erfgoedparels om te ontdekken. Laat je leiden door de tips van de kunsthistorici van het KIK, doorkruis België en beleef een prachtige erfgoedzomer.
Sint-Odulphuskerk en reliekschrijn van Sint-Odilia in Borgloon
Jeroen Reyniers is al meer dan negen jaar actief in onze instelling. Tegenwoordig combineert hij het werk in het KIK met dat van een freelancer. Dit statuut maakt het mogelijk om onder meer als museumgids te werken.
Jeroens expertise ligt voornamelijk bij het religieus erfgoed dat in de provincie Limburg wordt bewaard. Daarnaast is hij bijzonder geboeid door alles wat met relieken (beenderen van heiligen) te maken heeft. Hij specialiseert zich momenteel in het gebruik en de ontstaansgeschiedenis van houten beschilderde reliekschrijnen die in Belgische kerken worden bewaard en die de Beeldenstorm van 1566 hebben overleefd. Dit project is een BRAIN-be project, een samenwerking tussen het KIK, de Université libre de Bruxelles, ULB-Panorama en de Universiteit van Antwerpen.
De zomertip van Jeroen is de Sint-Odulphuskerk in Borgloon. Eens was deze plek, samen met de verdwenen burcht ernaast, het kloppend hart van het Graafschap Loon. De kerk is recent grondig gerestaureerd en straalt terug in volle glorie. Er zijn enkele Topstukken aanwezig, waaronder het reliekschrijn van Sint-Odilia uit 1292. Het schrijn is de oudst gedateerde paneelschildering op houten drager van de Benelux en Jeroen kent het door en door. "Het reliekschrijn van Sint-Odilia was het onderwerp van mijn masterproef voor de opleiding Master na Master in Medieval and Renaissance Studies aan de KU Leuven." In het kader van het BRAIN-be project zal Jeroen het de komende jaren verder onderzoeken en ontsluiten.
Andere reliekschrijnen die Jeroen en zijn collega's voor het project onderzoeken, zitten alle in Belgische kerken verstopt. Jeroen gaat er deze zomer alvast een aantal bezoeken, wat goed uitkomt, want kerken vormen een welkome oase aan rust en tegelijk zijn het koele plekken om te vertoeven tijdens een warme zomer. "Verder staat nog een bezoek aan de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (KMKG) op mijn to-do lijst", zegt Jeroen. "De tijdelijke tentoonstelling “Expeditie Egypte” lijkt me zeer de moeite."
(Foto's Sint-Odulphuskerk: © Paul Delaet)
"Het reliekschrijn van Sint-Odilia was het onderwerp van mijn masterproef voor de opleiding Master na Master in Medieval and Renaissance Studies aan de KU Leuven."
Mudia, een uniek kunstmuseum in Redu
Géraldine Patigny, doctor in de kunstgeschiedenis, begon in februari 2009 in het KIK te werken. Haar expertisedomein is sculptuur.
Géraldine raadt aan om deze zomer een keer naar het Mudia te gaan, een didactisch kunstmuseum in Redu in de provincie Luxemburg. Het museum brengt meer dan 300 werken samen, omvat zeven eeuwen aan kunst van de Renaissance tot de hedendaagse tijd en behandelt een vijftigtal kunststromingen. Je beleeft er de geschiedenis van de kunst dankzij een uniek en speels parcours met interactieve schermen, wat zeker voor kinderen een aanrader is, weet Géraldine. "Het is super hoe de personages in een drieluik van Jheronimus Bosch tot leven komen en je kan in het Mudia ook een pointillistisch schilderij maken en via e-mail naar jezelf versturen."
Voor een kunsthistorica gespecialiseerd in beeldhouwkunst zoals Géraldine zijn de vitrine met 17de- en 18de-eeuwse terracottabeeldjes en de verzameling karikaturen van Honoré Daumier de hoogtepunten van het museum. Redu is bovendien het Boekendorp van België en dus raadt Géraldine aan om zeker langs te gaan in de verschillende boekhandels, waar je voor elke leeftijd wel wat vindt. Het dorp telt een vijftiental boekhandels die gespecialiseerd zijn in de meest uiteenlopende onderwerpen in verschillende talen: natuur, literatuur, geschiedenis, reisverhalen, muziek, archeologie, stripverhalen, kinderboeken ...
En wat zijn Géraldines eigen plannen voor de zomer? "Ik ga een week naar de zee, een week op wandelvakantie en een week naar de omgeving van La Roche-en-Ardenne met - wie weet - een bezoek aan Redu en zijn kunstmuseum." Maar wat er ongetwijfeld ook op de planning staat, is het afwerken van haar bijdragen voor de nieuwe publicatie in de reeks Scientia Artis, over de beeldhouwersfamilie Duquesnoy, waar Géraldine haar doctoraat aan wijdde.
"Het is super hoe de personages in een drieluik van Jheronimus Bosch tot leven komen en je kan in het Mudia ook een pointillistisch schilderij maken en via e-mail naar jezelf versturen."
Koorsdoksaal in de Sint-Martinuskerk van Tessenderlo
Oliver Kik is onze specialist in 16de-eeuwse beeldcultuur in de Nederlanden, met de nadruk op architecturale decoratie. Toen hij twee jaar geleden de Cel kunsthistorisch onderzoek en inventaris van het KIK vervoegde, verdiepte Oliver zich vanaf de start in het koordoksaal van de Sint-Martinuskerk van Tessenderlo. Koorschermen, die tijdens de middeleeuwen en de renaissance zorgden voor de afscheiding tussen het koor en het schip van een kerk, zijn door vernielingen doorheen de geschiedenis een grote zeldzaamheid geworden. Het koordoksaal van Tessenderlo bleef bewaard. Het is een mooi voorbeeld van de zorgvuldigheid en weelderigheid waarmee dergelijke kunstwerken werden vervaardigd. Stilistisch bevindt het zich in de laatste fase van de gotiek in de Nederlanden rond 1530.
"De studie en inventaris van dit doksaal in de kerk was de eerste missie die ik organiseerde, en het kunstwerk blijft daarom extra bijzonder voor mij", zegt Oliver. De missie maakte deel uit van een hernieuwde inventarisatiecampagne in BALaT, waarbij alle bestaande doksalen opnieuw worden gefotografeerd en onderworpen aan een kunsthistorische studie in een brede culturele context. De goede dialoog tussen fotograaf en kunsthistoricus ter plaatse leidde ertoe dat er specifieke fotografische accenten konden worden gelegd. "Bij deze campagne lag de nadruk dan ook op de ornamentale details en het architecturale kader, in combinatie met de iconografie van het geheel", vertelt Oliver. Het hele monument lijkt overwoekerd door wijnranken, waartussen zich religieuze figuren en scènes uit het leven van Maria bevinden. Als expert en liefhebber van laatgotische en vroegrenaissance ornamentiek raadt Oliver absoluut aan om het koordoksaal in Tessenderlo van dichtbij te gaan bekijken.
Met België zo rijk aan erfgoedschatten is er voor Oliver en zijn gezin zelf meer dan genoeg te doen in de zomer. "Er valt zoveel te (her)ontdekken in eigen land", zegt hij. "Hoog op de culturele to-do-list stond voor mij sowieso de tentoonstelling over maniëristische sculptuur in Namen, waaraan collega’s Caroline Heering en Elisabeth Van Eyck meewerkten."
"De studie en inventaris van dit doksaal in de kerk was de eerste missie die ik organiseerde, en het kunstwerk blijft daarom extra bijzonder voor mij."
Sint-Carolus Borromeuskerk in Antwerpen
Caroline Heering, kunsthistorica gespecialiseerd in religieuze iconografie en decors, werkt sinds drie jaar in het KIK. In het voorjaar van 2023 nam ze deel aan een grote foto-opdracht in de Sint-Carolus Borromeuskerk in Antwerpen, soms dé Rubenskerk genoemd, omdat Pieter Paul Rubens (1577-1640) er een groot aandeel had in de architectuur en in de interieurdecoratie met schilderijen en beeldhouwwerken. Er waren een tweetal weken voorzien om al het erfgoed van de kerk te fotograferen. Caroline ging mee op pad met fotografe Katrien Van Acker van het KIK om haar expertise ter plekke te delen.
In de Sint-Carolus Borromeuskerk probeerde ze te begrijpen hoe de kunstwerken en de onderwerpen die ermee worden uitgebeeld zich verhouden ten opzichte van elkaar, van andere beeldvoorstellingen, of specifieke plaatsen, bepaalde liturgische tijden enzovoort. Deze relationele benadering van de iconografie van het kerkdecor biedt belangrijke inzichten die ook voor de fotografen nuttig zijn wanneer zij een kerkinterieur met hun speciale camera's in beeld brengen. Caroline geeft aan wat er gefotografeerd moet worden en in welke volgorde, om de opnamen zo optimaal mogelijk te maken.
Caroline vindt de barokke Sint-Carolus Borromeuskerk in Antwerpen een echte must-see. "De Sint-Carolus Borromeuskerk in Antwerpen is een belangrijk voorbeeld van barokkunst in de zuidelijke Nederlanden," legt Caroline uit. De kerk is ook te bezoeken in het kader van het stadsfestival ‘Barokke Influencers’, waarvoor Caroline zelf deze zomer graag opnieuw naar Antwerpen trekt.
Benieuwd naar dit bijzondere erfgoed?
"De Sint-Carolus Borromeuskerk in Antwerpen is een belangrijk voorbeeld van barokkunst in de zuidelijke Nederlanden."
Meer nieuws van het KIK
Stenen monumenten in de Rubenskapel ondergaan grondig onderzoek
Als het maar niet té veel stof doet opwaaien. Letterlijk dan. De beelden in de Rubenskapel, winnaar van de eerste Erfgoed Challenge, krijgen een grondige conservatie-restauratiebehandeling door het Atelier steensculptuur van het KIK. Begin februari 2024 gingen onze steenexperten in de Sint-Jacobskerk in Antwerpen van start. Dat was alleen maar mogelijk dankzij de financiële steun van onze vele schenkers. Waar staan we nu, bijna drie maanden na de aanvang van de ambitieuze restauratie?
Kanselier Rolin in 3,5 miljard pixels. Een meesterwerk van Van Eyck zoals je het nog nooit gezien hebt
Het Louvre in Parijs vroeg onlangs de medewerking van het KIK voor de tentoonstelling 'Revoir Van Eyck. La Vierge du Chancelier Rolin', die nog loopt tot 17 juni 2024. Het gerestaureerde schilderij De Maagd van kanselier Rolin werd opnieuw tot in de kleinste details in beeld gebracht en kreeg een eigen rubriek op de website Closer to Van Eyck.