Overstromingen juli 2021: Hoe het KIK zijn expertise inzet en oplossingen voorstelt
Op 14, 15, 16 en 24 juli 2021 is België getroffen door verschrikkelijke overstromingen. In de getroffen regio’s zijn er nog altijd mensen die moeite hebben terug te keren naar hun huis en normaal leven. Ook ons cultureel erfgoed lijdt hard onder deze ramp. Kerken, musea, bibliotheken, archieven en beschermde gebouwen hebben hun collecties, objecten en meubilair aangetast zien worden door afvalwater en slib, dat vaak vol zit met verontreinigende stoffen. Tot nu toe zijn er meer dan 106 monumenten getroffen, een twintigtal beschermde objecten en meer dan honderd objecten die zijn opgenomen in de Inventaire du Patrimoine Immobilier Culturel (IPIC) van het Agence wallonne du Parimoine (AWaP).
Mélissa Licata
Samen staan we sterk
Sinds 18 juli hebben vrijwilligers van het KIK de getroffen gebieden bezocht en advies op afstand gegeven. Op 20 juli heeft het KIK in samenwerking met het Belgisch Comité van het Blauwe Schild (BBB) en andere instellingen een crisisbeheerscomité opgericht. Met als doelstelling om de eerste bezoeken ter plaatse te organiseren, het bedreigde erfgoed te inventariseren, verschillende deskundigen te betrekken, juiste informatie te voorzien, het publiek bewust te maken van het bedreigde erfgoed en aanverwante projecten te ontwikkelen. Het crisiscomité heeft vijf maanden samengewerkt, eerst wekelijks en vervolgens maandelijks, en heeft zijn werkzaamheden op 23 november afgesloten met een vergadering van een dag van de verschillende partners in het KIK. Op 25 maart 2022 heeft de staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid, Thomas Dermine, een subsidie aan het KIK toegezegd om de reddingswerkzaamheden voort te zetten, na te denken over het opstellen van rampenplannen en onderzoek naar de gevolgen van overstromingen voor het erfgoed.
Het KIK gebruikt zijn expertise om, in samenwerking met de verschillende betrokken partners, oplossingen voor te stellen om de risico's voor het erfgoed bij rampen zo veel mogelijk te beperken. De eerste stap bestond uit de balans op te maken van onze interventies en te bepalen wat kan worden verbeterd en/of versterkt.
Enerzijds moeten we nadenken over het opzetten van een noodstructuur voor het erfgoed, waarin het KIK een sleutelrol zou kunnen spelen. Erfgoedbeheerders moeten beschikken over deze noodstructuur en de bijbehorende instrumenten die kunnen helpen bij een vroegtijdig herstel. Hierdoor wordt de schade tot een minimum beperkt.
Anderzijds moet er ook gekeken worden naar het complexe administratieve en politieke kader van België, met verschillende machtsniveaus, federaal, regionaal, provinciaal en gemeentelijk, die in dit uitvoeringsproces moeten worden geïntegreerd. Tegelijkertijd zullen onze deskundigen onderzoek verrichten naar de gevolgen van overstromingen voor bepaalde soorten erfgoed (polychroom houten beeldhouwwerk, glas, keramiek, textiel). Overstroomd erfgoed lijdt onder verschillende soorten schade (breuk, verplaatsing, verschijnen van schimmel of zwam, chemische reacties van de materialen waaruit het werk is opgebouwd met water en de bestanddelen daarvan) deze moeten worden waargenomen, gemeten en gekwantificeerd om een passende en duurzame behandeling te kunnen voorstellen.
Foto's : © Kabinet van Thomas Dermine
Meer nieuws van het KIK
Rubens gered door erfgoedliefhebbers
Begin februari 2024 gingen onze steenexperten in de Sint-Jacobskerk in Antwerpen van start. Dat was alleen maar mogelijk dankzij de financiële steun van onze vele schenkers.
Grote stappen in de creatie van een Europese 'Cloud for Cultural Heritage'
Met het project ECHOES gaat een consortium van 51 partners (waarvan het KIK er eentje is) de basis leggen voor een Europese 'Collaborative Cloud for Cultural Heritage' (ECCCH). Deze cloud is een ambitieus plan van de Europese Commissie om een pan-Europees digitaal ecosysteem te maken dat helpt bij het beheren van digitale erfgoedobjecten.