The Brueg(H)el Phenomenon
Paintings by Pieter Bruegel the Elder and Pieter Brueghel the Younger with a Special Focus on Technique and Copying Practices
Eerste monografie over de schildertechniek van Peter Bruegel de Oude...
Dit boek is het resultaat van een langlopend onderzoeksprogramma dat het KIK in samenwerking met de Universiteit van Luik heeft uitgevoerd; het kon rekenen op de genereuze medewerking van 19 Belgische en buitenlandse musea en talrijke privéverzamelingen.
De fascinatie voor de werken van Pieter Bruegel in de decennia na zijn dood in 1569 wordt slechts geëvenaard door de publieke belangstelling die ze vandaag opwekken. Op het einde van de zestiende eeuw en in de eerste helft van de zeventiende eeuw vochten de meest ambitieuze kunstverzamelaars om de zeldzame schilderijen van de meester die nog op de markt waren. Deze context was de katalysator voor het verschijnen van kopieën en pastiches; er werden ook echte vervalsingen vervaardigd.
Het was toen dat de oudste zoon van Pieter Bruegel, bekend als Brueghel de Jonge (zijn naam wordt gespeld als Brueghel, overeenkomstig de signatuur die hij in de beginfase van zijn carrière aannam) zich ontpopte als een legitieme opvolger, gebruik makend van het werkmateriaal dat hij van zijn vader erfde. Hij maakte verbluffend getrouwe replica's, des te verrassender omdat het vaak reproducties betrof van schilderijen die tegen die tijd verspreid waren in uiteenlopende en vaak ontoegankelijke privécollecties. In samenwerking met zijn atelier, waar een gestroomlijnde werkorganisatie heerste volgens een in die periode in Antwerpen gangbare praktijk, voorzag Brueghel de markt van honderden kopieën van variabele kwaliteit naargelang de klant. Dit fascinerende fenomeen verdiende een diepgaande studie en een herevaluatie die rekening houdt met de historische en economische context.
...gecombineerd met een grondige studie van de identieke kopieën gemaakt door Pieter Brueghel de Jonge
De onderzoeken die in het kader van een breed opgezet studieprogramma werden uitgevoerd, omvatten een representatieve steekproef van schilderijen van Pieter Brueghel de Jonge en Pieter Bruegel de Oude. In verband met laatstgenoemde zijn cruciale ontdekkingen gedaan, die leiden tot een heroverweging van zijn kunst en van de evolutie van de schilderpraktijk in de Zuidelijke Nederlanden in de zestiende eeuw. De studie biedt daarom ook een grondige uiteenzetting over de werktechnieken van Pieter Bruegel de Oude. Naast het onderzoek van een reeks werken van deze laatste kunstenaar, en in het licht van de opmerkingen die erover werden gemaakt, wordt de controversiële Val van Icarus uit de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België opnieuw bekeken.
Wat de werken van het atelier van Pieter Brueghel de Jonge betreft, hebben nieuwe wetenschappelijke beelden en analyses een grondige vergelijking van hun uitvoeringstechnieken mogelijk gemaakt. Zo kwamen gemeenschappelijke technologische kenmerken aan het licht die de werken die onder de directe controle van de meester werden vervaardigd, onderscheiden van die welke buiten zijn atelier werden vervaardigd. Praktische reconstructies van de procedures die in zijn atelier werden gebruikt, brengen deze technieken tot leven en maken ze gemakkelijker te begrijpen. De onderzochte schilderijen vertonen ook subtiele stijlkenmerken, waardoor in een groot aantal gevallen de hand van Brueghel de Jonge kan worden geïdentificeerd, en niet die van een of andere van zijn assistenten.
Meer dan duizend afbeeldingen illustreren deze bundel, in de tekst en op de begeleidende website. Op die manier is beeldmateriaal met betrekking tot de meer dan 70 bestudeerde werken beschikbaar voor kunsthistorici en de bredere wetenschappelijke gemeenschap: gedetailleerde onderzoeken van het oppervlak, infraroodreflectografie, X-radiografie, dendrochronologische gegevens, chemische analyses (met name ramanspectografie, GC-MS en SEM-EDX).
Bij aankoop van het boek krijgt u tevens toegang tot een prachtige website met meer dan 2000 extra illustraties: http://bruegel-brueghel.kikirpa.be/.
Het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) heeft daar zijn tanden ingezet en de filiatie Pieter Bruegel de Oude - Pieter Brueghel de Jonge grondig uitgespit. Grondig is het juiste woord. Men onderzoekt voor het eerst systematisch en op grote schaal alles wat onder de zichtbare oppervlakte schuilgaat
Meer publicaties van het KIK
