Textiel in nood: van redden tot waarderen, dankzij CHrisis
Het Atelier textiel van het KIK werkte binnen het project CHrisis, dat ontstond na de overstromingen in Wallonië in 2021, aan twee deelprojecten.
Een eerste project was gericht op het onderzoeken van effecten van eerste hulpacties op de duurzame bewaring en de conservatiebehandeling van textielerfgoed na waterschade. Een tweede onderzoeksproject zette in op waarde- en betekenisbepaling van kerkelijk textiel.
Water als vijand én leraar
Een eerste project wilde nagaan wat de effecten zijn van eerste hulpacties op het latere herstel en behoud van textiel dat door water beschadigd is. Die vraagstelling leverde een schat aan inzichten en ervaringen op.
Het Atelier textiel van het KIK behandelt regelmatig erfgoed dat door vocht of water is aangetast. Soms is de vochtschade ontstaan door interne oorzaken, binnen (museum)gebouwen, denk maar aan een lek. Andere keren is de oorzaak een natuurfenomeen, zoals de hevige overstromingen in juli 2021. De schade aan religieus textiel als gevolg van deze overstromingen vormde de aanleiding voor het CHrisis-project.
Bij overstromingsschade op textiel spelen meerdere factoren een rol: schadepatronen, conserveringsmogelijkheden en opslag of verdere bescherming van objecten. De conservering van door water beschadigd textiel is uitdagend en complex, en het Atelier textiel bracht binnen het CHrisis-project deze processen in kaart. Het onderzoek verbindt eerste hulp bij waterschade met specifieke degradatievormen, behandelopties en de ethische overwegingen en doelen bij conservatie. De ervaringen van de KIK-conservatoren uit het Atelier textiel vormen nu een voorbeeld of zelfs een leidraad voor soortgelijke situaties in de toekomst.
"Het redden van erfgoedstukken gaat niet alleen over hun fysieke toestand, maar ook over hun waarde en betekenis voor toekomstige generaties."
Kerkelijk textiel beschermen en begrijpen
De overstromingen van 2021 legden ook de kwetsbaarheid van kerkelijk textiel bloot. Dit leidde tot een tweede project over de waarde- en betekenisbepaling van dit erfgoed. Het risico voor kerkelijk textiel moet echter ruimer gezien worden dan enkel acute rampsituaties.
In veel sacristieën wordt waardevol kerkelijk textiel bewaard: rijkelijk geborduurde gewaden, of gewaden gemaakt van eeuwenoude zijden stoffen, Italiaanse zijdefluwelen, linnen, damasten, kantwerk… Maar vaak is dat niet geweten of is de erfgoedwaarde ervan onderschat. Ook zijn de bewaaromstandigheden van dit bijzondere erfgoed vaak niet ideaal. Veel van deze stukken in textiel zijn in onbruik geraakt en in laden, dozen, bergruimtes of zolders weggestopt. Dat deze objecten hun functie en betekenis verloren hebben en dat de kennis erover stilaan verdwijnt, vormt een grote bedreiging voor dit historische erfgoed. Tegelijk staat de zorg voor dit erfgoed onder druk. Vrijwilligers of kleine gemeenschappen hebben vaak niet de middelen of expertise om dit textiel goed te bewaren.
Voor dit project rond waarde- en betekenisbepaling werkte het KIK nauw samen met het Waalse CIPAR (Centre Interdiocésain du Patrimoine et des Arts Religieux), de erfgoeddiensten van de Waalse bisdommen en beheerders van kerkelijke erfgoedcollecties. Met behulp van casestudies, literatuuronderzoek en kennisdeling met andere textielexperten ontwikkelde het project instrumenten die helpen bij het inschatten van de (kunst)historische waarde van religieus textiel. Dit project vormt een stevige basis voor toekomstige waarderingstrajecten. Een participatieve aanpak is hierbij essentieel. Door erfgoedprofessionals, lokale beheerders en belanghebbenden te betrekken, ontstaat draagvlak voor het behoud van kerkelijk textiel. Voor gespecialiseerde vragen kunnen waarderingsteams rekenen op de expertise van het Atelier textiel van het KIK.
Samenwerking als sleutel tot behoud
Deze projecten benadrukken het belang van samenwerking en gemeenschapsinzet. Zonder de snelle reactie van lokale gemeenschappen tijdens de overstromingen was veel kerkelijk erfgoed wellicht verloren gegaan. Naast noodhulp is ook een beter begrip van de waarde van dit erfgoed essentieel. Erfgoed redden gaat immers niet alleen om de fysieke staat, maar ook om de betekenis voor toekomstige generaties.
Meer nieuws van het KIK
Extra financiering voor de derde fase van de restauratie van het Lam Gods
Vlaanderen maakt extra middelen vrij voor bijkomende werkzaamheden in de laatste fase van de restauratie van het Lam Gods. Dat kondigden Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Ben Weyts en Vlaams minister van Cultuur Caroline Gennez aan tijdens een bezoek aan het restauratieatelier van het Lam Gods in het Museum voor Schone Kunsten in Gent.
Hartendief van de maand - 06/2025
Het hele jaar 2025 presenteert de Fototheek van het KIK haar 'hartendief van de maand', met een keuze uit recente en oudere foto's uit ons archief. Voor de maand juni zet de Fototheek een selectie in de kijker van kunstobjecten in glas uit de opmerkelijke museumcollectie van het Musée L (Université catholique de Louvain, Louvain-la-Neuve).