Labo glas
Glas vind je terug in alle kleuren en vormen. Oud of meer recent glas, doorzichtig of opaak. Ons labo doet onderzoek naar alle soorten glas op Belgische bodem. Via een interdisciplinaire aanpak komen we niet alleen veel over het glas zelf te weten, maar ook over de historische en culturele context ervan.
Hoe gaan we te werk?
“We werken aan de hand van een archeometrische studie", vertelt Helena Wouters, hoofd van het labo. "Dat wil zeggen dat we natuurwetenschappelijke methoden gebruiken om via een scala aan analytische technieken archeologische en kunstwetenschappelijke vragen over glas op te lossen. Elk glas draagt zijn genetische handtekening. Die maakt het mogelijk om de herkomst te achterhalen van de grondstoffen die werden gebruikt voor zijn vervaardiging, en de processen die daarvoor werden toegepast. Hierdoor kunnen we ook historische evoluties achterhalen. Alle onderzoeksgegevens worden in een database verzameld. Die bevat de resultaten van 30 jaar onderzoek en kan geconsulteerd worden door al wie glas wil dateren.”
We doen onderzoek naar:
- de samenstelling van glas van uiteenlopende aard, en uit heel verschillende periodes, van de oudheid tot de moderne tijd
- de materiaaltechnische samenstelling van de decoratielaag
- het chemisch verweringsproces: oorzaak, toestand, behandeling, bewaring
- de emailglasverf toegepast op metalen dragers volgens de cloisonné- en champlevétechniek. Hier verrichten we specifiek onderzoek naar de samenstelling van het email, de hechting ervan en de degradatie van het email met zijn drager.
We werken nauw samen met onze collega’s van het Atelier glas en keramiek, het Atelier steensculptuur en het Atelier textiel. Bij onze Cel preventieve conservatie kunnen we onder meer terecht voor schimmelproblemen en vragen rond de ideale bewarings- en tentoonstellingsomstandigheden van het glas.
We werken onder meer voor musea, lokale besturen, kerkfabrieken en privéverzamelaars. Ook restauratie-ateliers doen een beroep op onze expertise om hun behandelingskeuzes te oriënteren. Universiteiten betrekken ons als partner bij projecten of als copromotor bij de begeleiding van een masterthesis of doctoraat.
Glass in Belgium
Glas is vaak kleurloos, maar kan ook ‘in de massa gekleurd’ zijn, door het toevoegen van kleurpigmenten tijdens het productieproces. Het is er zowel transparant als opaak (ondoorzichtig).
In het Labo glas passeren dan ook heel verschillende types glas de revue:
- warm verwerkt opaak glas (zoals glasparels, amfora, mozaïekblokjes, millefiori, marbriet)
- holglas (geblazen glas)
- vlakglas (venster-, tabletglas en draagglas van spiegels)
- glas-in-lood (glasdrager, glasverven als grisaille, email, “stains” en koudverf)
- email op metaal
- glazuren.
De focus van het labo ligt op “Glass in Belgium”. Dit omvat materialen en objecten vervaardigd in het huidige België, maar ook alles wat opgegraven, ontdekt en in situ aanwezig op Belgisch grondgebied. Ook alle objecten die bewaard worden in de Belgische museumcollecties, -reserves en -archieven rekenen we daartoe.
Elk glas draagt zijn genetische handtekening. Die maakt het mogelijk om de herkomst te achterhalen van de grondstoffen die werden gebruikt voor zijn vervaardiging, en de processen die daarvoor werden toegepast.
Veel meer dan een stukje glas
Het typo-chronologisch en technologisch onderzoek gebeurt steeds in samenwerking met een kunsthistoricus en/of restaurateur.
Helena Wouters: "Om de geschiedenis van de glasfabricage beter te begrijpen, koppelen we het glas niet alleen los van zijn vormen of samenstelling, maar doen we ook beroep op onderzoek over culturele keuzes, de geschiedenis van uitwisselingen tussen bepaalde regio’s, de bevoorrading en de toegang tot primaire materialen. Ook de economische en sociaal-culturele aspecten van de individuen en groepen die deze voorwerpen produceerden en verbruikten, nemen we mee in ons onderzoek. Een interdisciplinaire aanpak is onontbeerlijk, daarom zoeken we zoveel mogelijk naar samenwerking en synergie."
De interdisciplinaire aanpak uit zich in:
- kunsthistorici, conservator-restaurateurs en wetenschappers onder eenzelfde dak
- samenwerking met zelfstandige experts voor specifieke cases
- nauw contact met internationale expertgroepen voor uitwisseling van kennis en data
- nauwe contacten met de gewestelijke archeologische diensten. Zo kunnen nieuwe vondsten direct opgevolgd worden
- lidmaatschap van internationale organisaties, zoals het Corpus Vitrearum en de Association Internationale pour l'histoire du verre (AIHV). Zo kunnen we de internationale evoluties op vlak van onderzoek op de voet volgen, prangende problemen binnen een internationaal netwerk bespreken en beroep doen op een ruime samenwerking.